۹ تفاوت بین پارچه‌ی کتان و پنبه‌ای که باید بدانید
تفاوت پارچه کتان و پنبه‌ای در چیست؟ وقتی صحبت از پارچههای خنک و راحت می‌شود، پنبه و کتان دو تا از بهترین انتخاب‌ها هستند. شاید خیلی از ما درباره شباهت‌‌های این دو پارچه و کاربردهای مشابه آن‌ها شنیده باشیم و بعضی از ما حتی آن‌ها را با هم اشتباه بگیریم. اگرچه هم پارچههای کتان هم پارچههای پنبه‌ای سازگار با محیط زیست، قابل تنفس، نرم و بادوام هستند، اما با هم تفاوت‌هایی هم دارند که آن‌ها را از هم متمایز می‌کند که در این مقاله درباره جزئیات آن به طور مفصل صحبت خواهیم کرد.
پارچه‌ی پنبه‌ای چیست؟
پنبه یک الیاف طبیعی نرم و کرکی از تیره گوسیپیوم (Gossypium) است که از گیاه پنبه به دست می‌آید. پارچه پنبه‌ای نیز از الیاف طبیعی گیاه پنبه ساخته می‌شود و هیچ مواد مصنوعی‌ای در آن به کار نرفته است. پارچه پنبه‌ای از ماده نرم و کرکی‌ای که در بخش غوزه رشد می‌کند، ریسیده و بافته می‌شود.
پارچه‌ی کتان چیست؟
کتان یک پارچه بسیار قوی با وزنی سبک است که از گیاه کتان از تیره لینوم (Linum) و خانواده Linaceae ساخته می‌شود. کلمه کتان نیز از نام لاتین آن یعنی “Linum Usitatissimum” گرفته شده است. گیاه کتان نیز مانند پنبه یک الیاف طبیعی است اما فرآیند برداشت و تبدیل آن به پارچه به زمان بیشتری نیاز دارد. دلیل این زمان‌بر بودن این است که بافتن الیاف کتان کمی دشوارتر است. از زمانی که برداشت گیاه کتان انجام شد، برای مدتی طولانی از آن نگهداری می‌شود تا الیاف نرم شوند. از بافت کتان علاوه بر لباس برای تولید حوله، رومیزی، دستمال و ملحفه استفاده می‌شود.
تفاوت‌های بین پارچه‌ی کتان و پنبه‌ای
اگرچه هر دو این پارچه‌ها از الیاف طبیعی ساخته شده‌اند اما تفاوت‌هایی با هم دارند، که در ادامه به ۹ تفاوت اساسی بین پارچههای کتان و پنبه‌ای اشاره خواهیم کرد.
۱. تفاوت دوام بین پارچه‌ی کتان و پنبه
پارچههای پنبه‌ای کشش و انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به پارچههای کتان دارند، اما به بادوامی پارچههای کتان نیستند. پارچههای پنبه‌ای ظریف‌تر مثل پنبه مصری از نوعی الیاف پنبه‌ای ساخته می‌شود که از معمولا نرم‌تر و بادوام‌تر از پارچههای پنبه‌ای معمولی هستند، اما همچنان از نظر دوام به پای پارچههای کتان نمی‌رسند. در مقابل پارچههای کتان کمی خشک و غیرمنعطف هستند اما ماندگاری بیشتری دارند، زیرا الیاف سلولزی در نخ کتان محکم‌تر از الیاف نخ پنبه هستند و همین عامل باعث افزایش دوام و طول عمر پارچههای کتان می‌شود.
۲. بافت نرم‌تر پارچه‌ی پنبه‌ای
پارچههای پنبه‌ای با توجه به اینکه الیاف لطیف‌تر و بافت نازک‌‌تری دارند از پارچههای کتان نرم‌تر هستند. به‌طور مثال پارچه نخی فلانل، بافت نرم‌تری نسبت به پارچههای پنبه‌ای معمولی دارد. اما این نرم‌تر بودن و ظرافت بافت باعث می‌شود که پارچههای پنبه فقط پنج سال دوام بیاورند. نرم‌تر بودن پنبه به معنی زبر بودن پارچههای کتان نیست و تنها کمی ضخیم‌تر از پارچههای نخی هستند که آن هم پس از چند بار شستشو نه تنها دیگر زبری اولیه را نخواهند داشت بلکه بسیار نرم می‌شوند و تا ۳۰ سال هم قابل استفاده هستند و ماندگاری دارند.
۳. تفاوت بافت پارچه کتان و پنبه
بافت پارچههای پنبه‌ای بافت ساده به صورت تاروپودی دارند. تراکم بافت در پارچه‌هایی که بافت ساده دارند کمتر است و فضای خالی بین تاروپود برای عبور هوا بسیار مناسب است. این عبور هوا باعث می‌شود حس خنکی به شما منتقل شود و به همین دلیل پارچههای پنبه‌ای و نخی انتخاب خوبی برای فصل گرما هستند. در مقابل پارچه کتان بافت کچ‌راه ظریف دارد که در ظاهر پارچه هم کاملا مشخص است. تراکم بافت در پارچه کتان زیاد است که باعث می‌شود فضای خالی میان تاروپودها کم باشد. این تراکم زیاد باعث می‌شود که پارچه در برابر سایش و شستشو مقاومت بیشتری داشته باشد. به طور کلی می‌توان گفت که پارچه نخی شل بافت و بافت پارچههای کتان متراکم است.
۴. پارچههای کتان قابلیت تنفس بیشتری دارند
یکی از دلایلی که پارچههای کتان و پنبه‌ای را به یک گزینه محبوب برای فصل تابستان تبدیل می‌کند، قابلیت تنفس این پارچه‌هاست. هر دوی این پارچه‌ها به دلیل ساخته شدن از الیاف گیاهی به طور طبیعی قابل تنفس هستند زیرا گیاهان درست مانند انسان‌ها تنفس می‌کنند.
اما نحوه‌ی بافت این پارچه‌ها می‌تواند باعث شود که یکی از دیگری قابلیت تنفس بیشتری داشته باشد. یه طور کلی پارچه کتان بیشتر از پارچه نخی قابل تنفس است. علت آن این است که پارچههای کتان شل‌تر از پنبه بافته می‌شود و همچنین الیاف کتان توخالی‌تر از الیاف پنبه هستند. این توخالی بودن الیاف اجازه می‌دهد تا هوا آزادانه‌تر در گردش باشد. به همین دلیل پوشیدن لبا‌های کتان در فصل گرما در شما حس بهتری ایجاد می‌کند.
۵. پارچههای پنبه‌ای پارچههای گرم‌تری هستند
پنبه و کتان به طور معمول پارچههای گرمی محسوب نمی‌شوند و پارچههای محبوب فصل تابستان هستند. به ندرت کسی از این پارچه‌ها برای لباس‌های زمستانی استفاده می‌کند. با این حال بسته به نوع پنبه، پارچههای پنبه‌ای می‌توانند گرم‌تر از کتان باشند. به عنوان مثال، پارچه فلانل از پنبه ساخته می‌شود و اغلب برای تهیه پیراهن‌های مدکمه‌دار و لباس خواب در زمستان از آن استفاده می‌شود.
همچنین پارچههای پنبه‌ای دارای برخی خواص عایق هستند، زیرا با توجه به اینکه الیاف آن توخالی نیستند و پارچه تنفس کمتری دارد، می‌توان آن را ضخیم‌تر و سنگینتر کرد تا گرمای بیشتری ایجاد کند. بنابراین اگر بین کتان و پنبه خواستید یک کدام را برای گرم شدن انتخاب کنید، پنبه انتخاب بهتری است.
۶. تفاوت وزن پارچههای کتان و پنبه‌ای
تفاوت دیگر پارچههای کتان و پنبه‌ای در مورد وزن آن‌ها است. پارچههای کتان معمولا سبک‌تر هستند. سنگینتر بودن پارچههای پنبه‌ای به دلیل فشرده بودن بافت آن‌هاست. اما توخالی بودن الیاف کتان و بافت شل آن باعث می‌شود این پارچه‌ها سبک‌تر باشند.
در بین پارچههای پنبه‌ای، پارچه موسلین وزن سبک‌تری دارد اما پارچههای جین و نخ پنبه سنگینتر، محکم‌تر و ضخیم‌تر هستند. پس اگر می‌خواهید یک پارچه پنبه‌ای سبک انتخاب کنید، به نوع پارچه حتما دقت کنید. اما در مورد کتان‌ها این جزئبات وجود ندارد و همه آن‌ها وزن کمی دارند.
۷. جذب رطوبت بیشتر کتان به نسبت پارچههای پنبه‌ای
از آن‌جایی که استفاده‌ی هر دو پارچه در ماه‌‌های گرم سال بیشتر است، یک ویژگی خیلی مهم در بین پارچه‌هایی که در این فصل استفاده می‌شوند باید قابلیت جذب رطوبت باشد تا منجر به ایجاد حس بهتری در افراد شوند. با توجه به آنچه قبل‌تر گفتیم پارچههای پنبه‌ای در این تقسیم‌بندی خیلی نمره‌ی مناسبی دریافت نمی‌کنند و خاصیت جذب رطوبت در آن‌ها تقریبا ضعیف است. خشک شدن پارچههای پنبه به زمان بیشتری هم نیاز دارد، بنابراین استفاده از این پارچه در روزهای بسیار گرم که ممکن است عرق کنید، ایده‌ی خوبی نیست.
اما در مقابل پارچههای کتان قابلیت جذب رطوبت بالایی دارند، که بازهم دلیل آن توخالی بودن الیاف‌های کتان است که منجر به گردش بهتر جریان هوا و رطوبت می‌شود و پارچه کتان را به بهترین انتخاب برای روزهای گرم تبدیل می‌کند.
۸. نحوه‌ی مراقبت از پارچههای کتان و پنبه‌ای
نحوه‌ی مراقبت از پارچههای کتان و پنبه‌ای تقریبا مشابه است. با توجه به بافت این پارچه‌ها هر دو امکان آبرفت دارند، در نتیجه نباید این پارچه‌ها را با آب گرم بشویید یا با گرما خشک کنید. اگر می‌خواهید خودتان با پارچههای کتان یا پنبه‌ای خیاطی کنید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از برش، حتما یک‌بار پارچه را با آب سرد آب‌کشی کنید تا براساس ابعاد واقعی بعد از شستشو، با خیال راحت لباس موردعلاقه‌تان را بدوزید.
هر دوی این پارچه‌ها بعد از شستشو چروک می‌شوند. اما شدت چروک در پارچههای کتان بیشتر از پارچههای پنبه‌ای است و حتی در زمان استفاده هم ممکن است مجددا چروک شوند؛ اما می‌توانید به راحتی این پارچه‌ها را اتو کنید تا به طور کامل از شر چروک‌ها خلاص شوید.
۹. تفاوت قیمتی
در مقابل دیگر پارچههای موجود در بازار، هم کتان و هم پنبه قیمت بسیار مناسبی دارند و در مقابل پارچههای طبیعی پشم و ابریشم قیمت مقرون به‌صرفه‌ای دارند. اما باز در بین پنبه و کتان، پنبه یکی از ارزان‌ترین پارچههای موجود در بازار است. علت این ارزان‌تر بودن، در دسترس بودن و کشت گسترده پنبه در سراسر جهان است. اما استثناهایی هم وجود دارد و برای مثال پارچههای پنبه‌ای مثل پنبه مصری یا سوپیما بسته به محدود بودن و ضخامت و ظرافت‌شان معمولا قیمت‌های بالایی دارند.
کتان یا پنبه؛ انتخاب شما کدام است؟
حالا که درباره تفاوت پارچه کتان و پنبه‌ای اطلاعات کاملی دارید، می‌دانید که هر کدام مناسب چه شرایط و موقعیتی هستند و کدام پارچه را چه زمانی انتخاب کنید. شاید تا قبل از این بعضی تصوراتمان اشتباه بود که باعث می‌شد انتخاب مناسبی نداشته باشیم. اگر پارچه‌ای می‌خواهید که مراقبت از آن کمی راحت‌تر و گرم‌تر و مقرون به‌صرفه تر باشد، پنبه انتخاب بهتری است. اما باید توجه داشته باشید که این پارچه‌ها به‌خاطر عدم قابلیت جذب رطوبت خیلی انتخاب مناسبی برای فصل گرما نیستند و از طرف دیگر هرچند ارزان‌تر هستند اما طول عمر کمتری نسبت به پارچههای کتان دارند.
منابع: Silver Bobbin, MasterClass